Wereldwijd hebben ruim zeven miljoen mensen de ziekte van Parkinson, en het is de snelst groeiende hersenziekte ter wereld. Er zijn zoveel verschillende vormen dat gepersonaliseerde behandelplannen nodig zijn. Dit schrijft neuroloog Bas Bloem van het Radboudumc samen met internationale collega’s in een overzichtsartikel dat gepubliceerd is in The Lancet.
De afgelopen dertig jaar is het aantal patiënten met de diagnose de ziekte van Parkinson meer dan verdubbeld, tot meer dan zeven miljoen vandaag de dag. Hoogleraar Neurologische Bewegingsstoornissen en parkinson-expert Bas Bloem: “Met deze groei zijn er in 2040 bijna dertien miljoen mensen op de wereld met parkinson. hier moeten we dringend iets aan doen, want Parkinson behoort tot de meest invaliderende hersenziekten ter wereld.”
In het artikel, op Wereld Parkinson Dag gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet, geven de onderzoekers Bas Bloem, Michael Okun en Christine Klein aan dat gepersonaliseerde behandelplannen voor patiënten met de ziekte van Parkinson nodig zijn, vanwege de variëteit in symptomen en klachten. “Zeven miljoen mensen, zeven miljoen varianten van parkinson”, zo stelt Bas Bloem. “Bij iedereen uit de ziekte zich anders.” De bekendste klachten zijn trillen en traag bewegen. Maar ook problemen met onder meer slapen, stemming en seksualiteit kunnen erbij horen. Parkinson is nog niet te genezen, en ook afremmen is nog niet mogelijk. Wel zijn er steeds meer behandelingen beschikbaar om de symptomen van de ziekte te onderdrukken.”
Nog meer onderzoek naar de oorzaak nodig
De oorzaak van de ziekte van Parkinson is nog niet bekend, maar het wordt steeds duidelijker dat meerdere factoren een rol spelen. Er zijn sterke aanwijzingen dat het bij de meeste mensen gaat om een combinatie van een bepaalde erfelijke aanleg (genetische factoren) en invloeden van buitenaf (omgevingsfactoren). Bij 10 tot 15% van de parkinsonpatiënten blijkt de erfelijke aanleg een grote rol te spelen. Bij deze mensen ontstaat de ziekte vaak al op jonge leeftijd, en is vaak sprake van een familiaire vorm van parkinson. Als geen sprake is van een erfelijke aanleg, heet dat een sporadische vorm.
Een deel van de toename van het aantal parkinsonpatiënten is te verklaren doordat er steeds meer ouderen komen. “Parkinson komt vaker voor op hogere leeftijd. Dus het feit dat er meer ouderen komen en dat we bovendien gemiddeld ouder worden, speelt zeker een rol bij het vaker voorkomen van parkinson in onze samenleving. Maar veroudering is slechts ten dele een verklaring. Want ook na correctie voor verouderingseffecten is nog steeds sprake van een snelle groei van het aantal parkinsonpatiënten”, aldus Bas Bloem.
Landkaartonderzoek: waar wonen patiënten met parkinson?
Daarnaast ziet Bas Bloem ook genoeg bewijs dat er een relatie is tussen het gebruik van chemische (bestrijdings)middelen en parkinson. Dit legt hij uit in onder meer dit college voor de Universiteit van Nederland. Hier komen steeds meer aanwijzingen voor. In Frankrijk is de aandoening zelfs een erkende beroepsziekte onder boeren. “We weten inmiddels dat bijvoorbeeld wijnboeren een verhoogde kans hebben om deze ziekte te ontwikkelen’’, zegt Bloem. “De gebieden in Frankrijk waar veel druiven worden verbouwd, komen precies overeen met de gebieden waar parkinson veel voorkomt.” Ook in Nederland komt er nu een ‘landkaartonderzoek’, om nauwkeurig in beeld te brengen waar parkinsonpatiënten wonen. Dit moet meer inzicht geven in de rol van bestrijdingsmiddelen bij het ontstaan van de ziekte van Parkinson.
Meer kennis nodig over ons voedsel
Want het lijkt er nu op dat het risico om parkinson te krijgen na blootstelling aan bestrijdingsmiddelen het hoogst is voor boeren, die immers rechtstreeks met deze bestrijdingsmiddelen in contact komen. Maar ook het risico voor omwonenden is waarschijnlijk verhoogd. In elk geval is duidelijk dat de bestrijdingsmiddelen in meetbare concentraties kunnen worden aangetroffen in de huizen van mensen die in de omgeving wonen van percelen waar bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Deze middelen kunnen ook in zeer kleine concentraties in ons voedsel terecht komen. Dat zou een mogelijk verhoogd risico op parkinson kunnen geven, maar, zo geeft Bas Bloem aan, hiervoor is echt nog meer wetenschappelijk onderzoek nodig. Hiertoe heeft nu ook het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), dat beoordeelt of middelen veilig zijn voor mens en natuur, opgeroepen, in een brief aan de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA). Ook de Parkinson Alliantie, een coalitie van onder meer Parkinson-zorgverleners (ParkinsonNet), Parkinson (patiënten)Vereniging, academische ziekenhuizen, technische universiteiten en een nieuw opgericht Parkinsonfonds (ParkinsonNL) roept op tot meer onderzoek naar de oorzaken van en mogelijke behandelingen voor de ziekte van Parkinson.
Over de publicatie in The Lancet
Parkinson's disease – Bastiaan R. Bloem, Michael S. Okun, Christine Klein. DOI: 10.1016/S0140-6736(21)00218-X. Het artikel is tot 11 mei openbaar toegankelijk via deze link.